توسعه خلاقیت کارکنان و مدیران

مقدمه

بهره‌گیری از خلاقیت در مسیر تعالی، از اهداف سازمان های متعالی است. سرعت تغییر و پیشرفت در جوامع بشری امروز، سازمان هایی را می طلبد که این تغییرات را به موقع ادراک نموده و خود را با آن هماهنگ سازند. لذا ساختار، مدیریت کلان و نگرش های موجود در مدیریت منابع انسانی، به سرعت تغییر خواهند نمود. پرورش خلاقیتاز عمده ترین تحولات سازمان های امروزی به ویژه در ایران است.

سازمان های بزرگ به ویژه دولتی به دلیل چند لایه بودن سلسله مراتب سازمانی، رفتار بروکراتیک، قرار گرفتن در موقعیت غیر رقابتی، دشواری در تغییر سیستم های انگیزشی و عدم وجود سیاست های جدی تشویقی، در پرورش مولفه های خلاقیت بیش از بنگاه های خصوصی دچار ضعف و کاستی میباشند.

بهره گیری از خلاقیتکارکنان در این سازمانها نیاز به یک بازآفرینی دارد. بدین معنا که از طریق ایجاد تغییرات در اهداف، انگیزه ها، مسئولیت ها، ساختار و فرهنگ سازمانی، زمینه برای پرورش این شاخص ها فراهم می آید. با عنایت به اهمیت فرهنگ سازمانی –که شامل مجموعه ای از رفتارها، احساسات و مراودات روانی عمیق است– و نقش و جایگاه منابع انسانی در شکل گیری این فرهنگ؛ برآنیم تا راهکارهای توسعه و تقویت شایستگی کارکنان را در حوزه خلاقیت ترسیم و تشریح نماییم.

تعریف خلاقیت

خلاقیت عبارتست از: «به کارگیری توانایی های ذهنی برای ایجاد فکر یا مفهومی جدید (کایزر 1968)»، «داشتن توانایی یا قدرت ایجاد»و یا «فرآیندهای ذهنی که به راهکارها، اندیشه ها، تصورات، اشکال هنری، نظریات یا محصولاتی منتهی می شود که جدید یا منحصربفرداند (فرهنگ پنگوئن درباره اصطلاحات روانشناسی)»، «فرآیند احساس مشکلات، نارسایی ها، کمبود اطلاعات، عناصر جاافتاده، موارد نابجا، حدس زدن و قاعده بندی فرضیه هایی درباره این نقایض، ارزیابی و آزمودن این حدس ها و فرضیه ها؛ تجدید نظر و تجدید ارزیابی احتمالی آن ها، و در نهایت انتقال نتایج به دست آمده (تورنس – Torrance، 1998)»

شش مرحله برای افزایش خلاقیت فردی (تالیف دانشکده مدیریت بازرگانی دانشگاه هاروارد)

برای تغییر این متن بر روی دکمه ویرایش کلیک کنید. لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.

برای همخوانی، تلاش کنید.
مقداری فعالیت خودجوش را دنبال کنید.
از فعالیت غیر رسمی سود ببرید.
به وقایع غیر مترقبه روی گشاده نشان دهید.
انگیزه های خود را متنوع سازید.
فرصت هایی را برای ارتباطات غیر رسمی ایجاد کنید.

سازمان ها در مسیر تطبیق خود با تغییرات، ناگزیر به تقویت فراگردهای خلاقیت هستند زیرا به مرور زمان، سازمان های غیر خلاق، از دور خارج یا مجبور به اصلاح رویه ها و سیستم های خودمی شوند. بی تردید تمامی افراد دارای استعدادهایی در بروز خلاقیت هستند، لیکن شدت و ضعف آن در شرایط گوناگون متفاوت است. بنابراین قابلیت بروز خلاقیت را نباید در انحصار کارکنان ارشد، مدیران یا افرادی خاص دانست. در واقع کنترل عوامل بازدارنده و عوامل بستر ساز در ظهور خلاقیت مهمتر از جستجوی استعدادهای خلاق است.

عوامل موثر در بازگوسازی ایده های خلاقانه

نگرانی از عدم رعایت اصول مالکیت معنوی (پیرامون ایده ها، راهکارها و طرح ها)

ترس از عدم موفقیت و نتایج استفاده از ایده خلاقانه
عدم اطمینان از حمایت مدیریت ارشد سازمان
عدم وجود فرصت در تکمیل سازی و بکارگیری ایده ها
تعارض و اختلاف جدی میان پرسنل
عدم اطمینان از معیارهای ارزیابی ایده های نو و منصفانه بودن آن ها
عدم دسترسی به اطلاعات موثق، شفاف و به موقع
اعتماد بنفس و خود باوری
تمایل به همرنگی و همگونی با دیگران
منفی نگری درباره سازمان
نگرش های بیش از حد کاربرد گرا میان پرسنل
بیش از حد درگیر شدن در چارچوب ها، قوانین و مقررات حاکم بر سازمان
نا امیدانه نگریستن به ایده های خلق شده از سوی زیر دستان
طرح موضوع با سایر کارکنان و در نتیجه بحث و مجادله و به انتقاد کشیدن ایده ها توسط آنان

روش های شکوفاسازی خلاقیت توسط سازمان

ایجاد امکان مشارکت برای افراد سازمان با این بینش که هر جا ذهنی وجود دارد، امکان خلاقیت هم هست.
فراهم آوردن شرایطی که افراد با هم در تعامل بوده و در زمان های مشخصی با یکدیگر ملاقات داشته باشند.
استفاده از طیف گسترده افراد با تجارب گوناگون و غیر یکسان در محیط سازمان
توانمندی مدیران در شکوفاسازی استعدادهای افراد سازمان
اولویت دهی در شناسایی، تقویت و حفظ پرسنل خلاق و جذب کارکنان جدید
ایجاد بستر و فرهنگ پذیرش تغییر در سازمان
وجود روابط متقابل میان اعضای سازمان و افزایش صمیمیت و اعتماد (در فضای باز و خلاق، تبادل اطلاعات موجب خلق ایده های تازه و خلاقانه می گردد.)
ارزش قائل شدن برای افراد خلاق و سخت کوش
تمایل مدیر به پذیرش ایده های کارکنان و عدم تمسخر ایشان
طراحی سیستمی برای مدیریت ایده های سازمانی افراد در سطوح مختلف سازمان
تشویق ایده های نو و روحیه و اعتماد بنفس خلاقان
استقبال از شوخ طبعی و طنز پرداز بودن کارکنان
تقویت حس کنجکاوی و جستجوگری کارکنان
اتلاق خلاقیت به عنوان یک ارزش اجتناب ناپذیر در شکوفایی و توسعه سازمانی
پشتیبانی از واحد تحقیق و توسعه فعال به عنوان یکی از ضرورت های اساسی در نهادینه سازی خلاقیت
ایجاد فرصت آزاداندیشی و در نظر گرفتن زمان آزاد برای کارکنان
آگاهی از زمانبر بودن خلاقیت سازمانی و تعدیل فرآیندها با صبر و حوصله و بهبود فرهنگ سازمانی از طریق آموزش مداوم کارکنان

عوامل موثر در خلاقیت محل کار (تحقیقات دانشگاه هاروارد)

قابل دسترس بودن، محل ملاقات غیر رسمی
محرک های فیزیکی (مانند کتاب ها، ویدیوها، کارهای هنری روی دیوارها و نشریات)
فضا برای بازتاب آرام
تنوع ابزار ارتباطی (مانند وایت بردها، تابلوهای اعلانات، ایمیل)
محل تماس با مشتری
فضا برای بیان اظهار وجود
مکانی برای تمدد اعصاب

عوامل مهم و موثر در آهنگ پذیرش خلاقیت، سازگاری نسبی آن با باورهای فرهنگی نظام اجتماعی است. زیرا هنجارهای فرهنگی می تواند فرد را از پذیرش خلاقیت باز دارند. بنابراین لازمست پرسنل و مدیران موارد فوق را به دقت مورد توجه قرار دهند و برای پیشگیری از عدم خلاقیت این اقدامات را صورت دهند.

شاخص های خلاقیت در افراد

داشتن خلاقیت در برخی منابع، خصوصیتی ذاتی معرفی شده است، لیکن تحقیقات تکمیلی نشان می دهد روش هایی برای تقویت آن وجود دارد.

خصوصیات کلیدی و ویژگی های فردی اشخاص خلاق عبارتند از:

دارای توان فکر کردن و پرداختن به چند ایده در یک زمان
دارای قدرت تخیل به نسبت برتر
جستجو گری برای انجام کارها با روش های غیر معمول
دارای قدرت انتخاب قوی
دارای قدرت، پا فشاری و دنبال کردن ایده های خود (سِمِج بودن)
داشتن اعتماد به نفس بالا
تبحر در استفاده از قوای فکری
انعطاف پذیری و نداشتن تعصب نسبت به تغییرات
خود انگیختگی
توجه توأم به رویا و عمل
تمایل به پیشرفت دائمی
میل به ریسک و مخاطره جویی
علاقمندی به تغییر، تحول و دگرگونی
خوش بینی و امیدواری به آینده
قدرت قوی در برقراری ارتباط با دیگران
استقلال و آزادی نسبی در فکر و عمل
داشتن بینش عمیق تر نسبت به محدوده زندگی
درک سریعتر و صحیح تر از روابط بین پدیده ها
آزردگی از انجام کارهای روزمره و تکراری
دارای انرژی لازم برای کار و تفکر طولانی
دارای نگرش سیستماتیک به پدیده ها
قدرت تخیل
استفاده از روش های غیر معمول (پذیرش ابهام)
اعتماد به نفس
نداشتن تعصب بی جهت (شوخ طبعی)
مخاطره جویی (ریسک پذیری)
آزردگی از انجام کارهای تکراری (آزاد اندیشی)
مطالعات نشان می دهد افراد توانمند در خلاقیت، ویژگی های مشخصی (اغلب مشابه موارد فوق) را در خود ایجاد و تقویت نموده اند که آن ها را در این شایستگی از سایر کارکنان متمایز نموده است.